sala310

 

Prawa użytkowników

 

W Linuksie każdy plik (katalog) ma swoje określone prawa dostępu. Definiują one czy plik może zostać odczytany, czy można do niego pisać, czy można go wykonać. Prawa dostępu mogą występować w różnych kombinacjach. Aby sprawdzić prawa dostępu, trzeba użyć polecenia ls z opcją -l.

 

Chodzi o określenie, kto może otworzyć, kto zapisać, a kto uruchomić plik lub folder.

 

Określanie praw umożliwiają litery oraz myślnik:

 

•  r (ang. read) — prawo do odczytu,

 

•  w (ang. write) — prawo do zapisu,

 

•  x (ang. execute) — prawo do uruchomienia

 

•  myślnik „–” — pozbawienie praw.

 

Przykład:  rwx r-x r-x

 

Oznacza to, że właściciel katalogu ma prawo do jego przeszukania, zmiany jego zawartości i wejścia do katalogu, zgodnie z zapisem rwx.

 

Grupa, która została przypisana do tego elementu, ma prawa do wejścia do katalogu i przeszukania go, zgodnie z zapisem r-x.

 

Także wszyscy inni użytkownicy mają prawo do wejścia do katalogu i przeszukania go, zgodnie z zapisem r-x

 

Inne prawa ma root, inne użytkownik, a inne można przypisać grupie. Przypisując prawa, podajemy kolejno:

 

prawa dla właściciela (wszystkie trzy), prawa dla grupy (również wszystkie trzy), prawa dla innych użytkowników (również wszystkie trzy). Na przykład zapis: rwx------ oznacza, że właściciel ma wszystkie prawa, grupa nie ma żadnych praw, podobnie jak użytkownik.

 

 chmod - Zmiana dostępu do plików (prawa dostępu)

 

$ chmod 777 nazwa_pliku_lub_katalogu

 

Liczby 777 oznaczają odpowiednie litery, których znaczenie było omawiane wcześniej (pamiętaj, że 7 otrzymywane jest tu w wyniku sumowania składowych):

 

• 4-r

 

• 2-w

 

• 1-x

 

.

 

 

 

Prawa dostępu zaprezentowano na poniższym schemacie:

 

 

Drugi sposób zmiany uprawnień:

 

Oznaczenia:

 

 

 

$ chmod u+w,g-x,o-xr plik.txt

 

Dodanie zapisu dla użytkownika, odebranie możliwość uruchomienia dla grupy i odebranie możliwość uruchomienia i odczytu dla reszty

 

$ chmod ug+x plik.txt

 

Dodanie możliwości uruchomienia dla użytkownika i grupy

 

$ chmod a-x plik.txt

 

Odebranie wszystkim możliwości uruchomienia

 

Uwaga: po przecinkach nie wstawiamy spacji

 

 

 

 

Zmiana właściciela i grupy pliku

 

Za pomocą polecenia chown możemy zmienić właściciela pliku oraz grupę, do której dany plik został przypisany. Polecenie to może definiować obie wartości jednocześnie lub zmieniać tylko jedną z nich:

 

• właściciel - jeżeli podamy tylko właściciela, zostanie on zmieniony, natomiast grupa pozostanie niezmieniona;

 

• właściciel:grupa - zmiana za jednym razem i właściciela pliku, i przypisanej do pliku grupy;

 

• :grupa - w przypadku takiego zapisu zmieniana jest tylko grupa przypisana do pliku, a właściciel pozostaje ten sam

 

$ chown root /var/run/plik.txt

 

Root będzie właścicielem wskazanego pliku

 

$ chown -tesla:klasa1ti /informatyka/systemy

 

Zmiana właściciela i grupy dla katalogu systemy

 

$ chown -R tesla:klasa1ti /informatyka/systemy

 

Zmiana właściciela i grupy dla katalogu systemy i jego podkatalogów (parametr –R)

 

 

 

Informacje o użytkowniku

 

Jeżeli potrzebujemy informacji o określonym użytkowniku, możemy użyć polecenia finger wraz z nazwą konta tego użytkownika

 

$ finger tesla

 

 

 

 

Informacje o pamięci systemowej

 

Aby dowiedzieć się, ile pamięci systemowej RAM i Swap jest obecnie zajęte, wydajemy polecenie free (-b bajty, -k kilobajty, m megabajty)

 

$ free -m

 

 

Aktualizacja daty i czasu

 

Polecenie służy do wyświetlania i ustawiania w systemie odpowiedniej daty i czasu systemowego. Dzięki temu możesz zmienić datę i czas podczas pracy, posługując się konsolą.

 

%H W celu wyświetlenia tylko obecnej godziny w formacie 24-godzinnym należy wpisać w poleceniu odpowiedni parametr. [lukasz@localhost -]$ date +%H 17

 

%I Zastosowanie tego parametru powoduje wyświetlenie aktualnej godziny w formacie 12-godzinnym.

 

[lukasz@localhost -]$ date +%I 05

 

%M Parametr ten służy do wyświetlania aktualnej minuty, bez wyświetlania godziny. [lukasz@localhost -]$ date +%M 52

 

%p Jeżeli wyświetlamy czas w postaci 12-godzinnej i chcemy zobaczyć, czy jest to czas przed południem czy po południu, powinniśmy użyć opcji %p, która wyświetli odpowiednią porę dnia. [lukasz@localhost -]$ date +%p PM

 

%r Parametru używamy w celu wyświetlenia czasu w formacie 12-godzinnym. [lukasz@localhost -]$ date +%r 05:54:12

 

%s Za pomocą tego narzędzia możemy także pokazać, ile sekund minęło od 1 stycznia 1970 roku godziny 00:00:00 czasu UTC. [lukasz@localhost -]$ date +%s 1148486129

 

%D W celu wyświetlenia daty w formacie porozdzielanym znakami slash należy użyć parametru %D. Pamiętaj o tym, że czas podany jest w formacie miesiąc/dzień/rok. [lukasz@localhost -]$ date +%D 05/24/06

 

%j Zastosowanie tego parametru powoduje wyświetlenie obecnego dnia roku; dzięki niemu możemy dowiedzieć się, który to dzień z kolei. [lukasz@localhost -]$ date +%j 144

 

%m Parametr ten służy do wyświetlania informacji o obecnym numerze miesiąca. [lukasz@localhost -]$ date +%m 05

 

%U Zastosowanie tego parametru powoduje wyświetlenie numeru tygodnia w roku. Niedziela w tym wypadku jest uznawana jako pierwszy dzień tygodnia. [lukasz@localhost -]$ date +%U 21

 

%w Za pomocą tego parametru wyświetlimy dzień tygodnia, gdzie O odpowiada niedzieli. [lukasz@localhost -]$ date +%w 3

 

%W Zastosowanie tego parametru pozwoli wyświetlić numer tygodnia. Tydzień w wypadku użycia tego parametru rozpoczyna się od poniedziałku. [lukasz@localhost -]$ date +%W 21

 

%x Parametru używamy, gdy chcemy wyświetlić lokalną reprezentację daty w formacie obowiązującym u nas w kraju, czyli RRRR-MM-00

 

[lukasz@localhost -]$ date +%x 2006-05-24

 

%y Jeżeli chcemy wyświetlić dwie ostatnie cyfry roku, musimy użyć tego parametru. [lukasz@localhost -]$ date +%y 06

 

%Y Zastosowanie tego parametru pozwala otrzymać w wyniku pełny numer roku w notacji czterocyfrowej. [lukasz@localhost -]$ date +%Y 2006

 

Datę możemy ustawić za pomocą polecenia bez wywalania parametru +. W czasie tego wywołania data jest ustawiana na datę podaną po poleceniu i musi składać się z następujących pól:

 

• MM - miesiąc,

 

• DD - dzień miesiąca,

 

• hh - godzina,

 

• mm - minuta,

 

• CC - pierwsze dwie cyfry roku (opcjonalne),

 

• YY - ostatnie dwie cyfry roku (opcjonalne).

 

Można także ustawić datę za pomocą parametru -s, który służy do definiowania daty w pełnym formacie. Należy wówczas podać pełną czterocyfrową notację roku, miesiąc, dzień, godzinę i minutę. [lukasz@localhost -]$ date -s '2006-01-01 12:36'

 

 

Oto kilka innych poleceń:

 

•  who — wyświetla informacje o wszystkich użytkownikach zalogowanych do systemu,

 

• unmask - Umożliwia podanie aktualnej tzw. maski użytkownika (maski uprawnień)

 

•  whoami — wyświetla nazwę użytkownika, który obecnie pracuje.

 

 

 

 

 

 

Tworzenie dowiązań symbolicznych

 

Dowiązania symboliczne to coś, co w pewnym stopniu przypomina skróty w systemach Microsoft Windows. Takie dowiązanie pozwala np. szybko przedostać się do wskazanego przezeń katalogu lub uruchomić właściwy program.

 

Dowiązania symboliczne tworzy się poleceniem ln z odpowiednimi parametrami. Samo polecenie służy także do tworzenia dowiązań twardych.

 

Dowiązania symboliczne tworzy się komendą ln z parametrem -s. Po niej następuje odpowiednia ścieżka do pliku i nazwa dowiązania.

 

ln –s /home/plik.txt dowiazanie1

 

Plik dowiązania jest tworzony w katalogu przypisanej mu lokalizacji w powyższym przykładzie w katalogu bieżącym.

 

ln –s /home/plik.txt home/tesla/Desktop/dowiazanie1

 

Plik dowiązania jest tworzony w katalogu home/tesla/Desktop/

 

 

 

 

 

Tworzenie aliasów

 

Alias to zdefiniowane przez użytkownika polecenia, które odwołują się do używanych w systemie poleceń wraz z odpowiednim parametrem. Mechanizm ten skraca czas poświęcony na wpisywanie parametrów; warto zatem z niego skorzystać, jeżeli często używamy jakiegoś polecenia z określonymi parametrami.

 

Aby zorientować się, jakie aliasy są już dostępne w systemie, wywołujemy polecenie alias bez żadnych parametrów.

 

Alias kopia=”cp”

 

Powyższa definicja oznacza, że przy wpisaniu w powłoce komendy kopia, zostanie ona zastąpiona komendą cp, tzn. uruchomiona zostanie komenda cp.

 

alias la='ls -a'

 

wyświetlanie wszystkich plików i katalogów, w tym ukrytych

 

alias ll='ls -l'

 

wyświetlanie w rozszerzonym widoku